Stambeno naselje Benska Bara
Prve posleratne godine u Šapcu, kao i u celoj Jugoslaviji, obeležene su velikim poletom i entuzijazmom u izgradnji i obnovi...
Prve posleratne godine u Šapcu, kao i u celoj Jugoslaviji, obeležene su velikim poletom i entuzijazmom u izgradnji i obnovi. Nosilac razvoja modernog Šapca je sve razvijenija i snažnija hemijska industrija, fabrika „Zorka“. Sedamdesetih godina XX veka, Šabac doživljava do tada neviđeni procvat. Preduzima se nekoliko kapitalnih poduhvata koji sasvim menjaju izgled grada. Na nekadašnjoj Benskoj bari, močvarnom tlu, na kom su se vekovima gnezdile ptice, a zapravo samo nekoliko stotina metara od centra grada, niče novo stambeno naselje, hotel „Sloboda“, obdanište i drugi prateći objekti novog naselja. Generalnim Planom iz 1964. koji su radili čuveni jugoslovenski arhitekti, Slobodan Janjić i Uglješa Bogunović, koncepcijski je osmišljeno i planirano novo moderno naselje kolektivnog stanovanja na ovom prostoru, zasnovano na principima funkcionalnog grada koje je postavio Le Corbusier, kroz 95 tačaka Atinske povelje (1943).
Na prostoru Benske bare rađena su opsežna arheološka istraživanja u periodu od 1967 do 1970. Pronađeni su predmeti od neprocenjive vrednosti iz perioda vinčanske kulture, smatra se da je jedno od prvih formiranih naselja u Posavini bilo na ovom lokalitetu. Pored neolitskog doba, nađeni ostaci iz gvozdenog doba i iz srednjeg veka. Zbog značaja materijala koji je ovom prilikom nađen, prostor je stavljen pod zaštitu kao spomenik kulture 1967. Osim toga, prostor Benske bare značajan je i kao mesto stratišta u Drugom svetskom ratu, na kome su okupatori streljali veliki broj rodoljuba zbog otpora koji im je na prostoru grada ukazan na samom početku okupacije. Ali već 1970. ukazala se potreba da se na tom mestu podigne stambeno naselje, a zaštita ovog prostora je ukinuta.
Urbanistička kompozicija postavljena je na početku okvirno, a kasnije se svaki blok detaljno projektovao i uređivao. Iako u definisanju karakterističnih zona dominiraju prostorno morfološki kriterijumi, pokazalo se da se u mnogome ovakva podela poklapa i sa dominantnim funkcijama prostora, gde je prikazan odnos javnih prostora i karekterističnih funkcija.
U okviru otvorenih blokova nalaze se neizgrađene, najčešće uređene otvorne zelene i popločane površine. Neizgrađene javne površine u otvorenim blokovima čine: travnjaci i ozelenjeni delovi, drvoredi, dečija igrališta, parkinzi i slično. Iako prvenstveno služe okolnim stanovnicima, javni prostori u otvorenim blokovima omogućavaju odmor i rekreaciju i stanovnicima okolnih, kompaktnih blokova.
Celine u naselju Benska bara u saglasnosti su sa fazama izgradnje samog naselja. To su: Blok B, B1, E1,E2, E3, G, G1, H, F1, D1, D2, D3, Blok 80-90. Svaki od ovih blokova su jedinstveni prostori sa specifičnim mikrocelinama na javnim površinama. Površina naselja iznosi 13,91ha. Osnovna ideja simetrije po centralnoj osi od pozorišta do železničke stanice, doprinela je formiranju likovnog identiteta i fizionomije ovog prostora. Ta ideja nije u potpunosti realizovana. Period urbanističkog idealizma je prekinut raspadom SFRJ, blokovi građeni kasnih osamdesetih i devedesetih se znatno likovno i koncepcijski razlikuju od ostalog dela naselja. Tako smo svedoci postepene destrukcije funkcionalnog naselja, čiji se nedostaci ne ispravljaju već se nadograđuju tkz. investitorskim urbanizmom. 2014. godine JUP “Plan” izradio je po nalogu Gradske uprave Grada Šapca Projekat revitalizacije stambenog naselja Benska bara, sa ciljem dobijanja arhitektonsko-urbanističkog rešenja koje će predstavljati osnov za sukcesivnu obnovu i revitalizaciju naselja, a sa posebnim akcentom na tretiranje javnih površina i prostora. Realizacija ovog projekta pokrenuta je revitalizacijom fasada objekata, a krajem 2019. godine pristupilo se uređenju saobraćajnica i javnih površina.
Izvori;
Savatić, A. (2014), Projekat revitalizacije stambenog naselja Benska bara, Šabac;
Stojić, M. i Cerović, M. (2011), Arheološka građa Srbije, Beograd;
Manošek, V. (2007). Holokaust u Srbiji, Beograd;
Urbanizam Šapca (Jevtić), godišnjak Istorijskog arhiva u Šapcu;
Arhiva Međuopštinskog istorijskog arhiva u Šapcu;
Arhiva lokalnog glasila „Glas podrinja“, za period 1968-1980.
Marko Gavrilović, M.Arh.
