Nestali biser arhitekture Šapca

Jevremov konak, bio je prvi knežev konak u Srbiji. Građen je od 1822 –1824. godine, kao kneževska rezidencija. Izgradnjom ovog objekta rukovodio je Hadži Nikola Živković, glavni neimar kneza Miloša Obrenovića. Zgrada je imala sve odlike reprezentativnih kuća građenih u ''balkanskom stilu''. Za ovu građevinu Joakim Vujić, prilikom svog boravka u Šapcu (1827), kaže da ''simetrijom, arhitekturom i krasotom prevoshodi sve konake i dvorove po Serbiji''. Srušena je 1906. godine i na njenom mestu je podignuta zgrada Načelstva. Na osnovu fotografija i opisa Joakima Vujića, arhitekta Branislav Kojić je rekonstruisao nacrt zgrade. Zaista je velika šteta što ta zgrada nije sačuvana, jer bi se i danas isticala svojom veličinom i lepotom u samom gradu. Na postojanje ove ''velikolepne rezidencije'' osim fotografija, podsećaju i dve mermerne ploče koje se čuvaju u Šabačkom muzeju.

U vreme gospodar Jevrema, Šabac je postao jedan od najnaprednijih gradova u Kneževini Srbiji. Novonaseljeno područje i postojeći putevi oko raskršća, dali su glavne itinerere kroz grad, koji su omogućili prvu urbanizaciju grada (kojom nije bio obuhvaćen Bair), nalik na ušoravanje, izvedenu od 1830-1836. godine. Početkom februara 1836. godine, po završetku projektovanja i trasiranja novih ulica, Lazar Teodorović je pisao knezu Milošu, da je ''varoš šabačka po ukusu evropejskom ustrojena i ušorena s kućama, i da se pruža po većoj časti i dužini zbog toga što je turski Bair od grada preprečina na kom se još po neka turska kuća naodi''. Prvi regulacioni plan grada uradio je 1853. godine okružni inženjer u Šapcu, Andreja Vuković (projektovao hotele ''Balkan'' i ''London'' u Beogradu).

Proces arhitektonske evropeizacije grada naročito je ubrzan posle 1867, kada je turska vojna posada morala da napusti Šabačku tvrđavu, kao i druga utvrđenja u Srbiji. Zahvaljujući povoljnom geografskom položaju na kontaktu tri privredno-geografske celine - Mačve, Pocerine i Posavine, na prelazu preko reke Save i na graničnom prelazu gde se sustiču putevi iz šireg zaleđa, dobro organizovanoj trgovini sa Austrijom, razvijenim zanatima i društvenom životu, Šabac do kraja19. veka postaje jedan od najrazvijenijih gradova u Srbiji.

U razdoblju, od prvog oslobođenja Šapca do Prvog svetskog rata, za oko sto godina, Šabac je izgradio svoj lik u uslovima relativnog mira. Feliksn Kanic ga je nazvao ''Mali Pariz''. Iz toga vremena posebnim kulturno – istorijskim i arhitektonskim vrednostima izdvajaju se Vladičin konak, zgrade Polugimnazije, Stare bolnice i Krsmanovića palata, kao i drugi značajni arhitektonski spomenici građeni u stilu romantizma, neorenesanse i akademizma. Šabac je dobio stalnu uličnu rasvetu sa izgradnjom javne električne centrale, 1906. godine (Rodić, 1991). Najznačajniji plan grada rađen je studiozno 1911, a odobren na početku 1912. godine. Početkom 20. veka podignuta su zdanja Okružnog načelstva i Okružnog suda, Carinarnice i Električne centrale. Za vrema bombardovanja Šapca 1915. godine ''tri dana i tri noći'' od strane Austrougarske, porušene su i zapaljene mnoge građevine. Posle toga, trebalo je mnogo vremena da Šabac izraste kao ''feniks iz pepela''. Opština je 1928. godine naručila novi regulacioni plan, koji je završen 1930. godine. Posle Prvog svetskog rata desio se prelom, Šabac u okviru proširene države i promenjenih ekonomskih uslova, nije izmenio svoj karakter, u liku i tipu, ostalo je nasleđe, kome se prilagođavalo kao primeru i težilo kao dometu. U to vreme podignute su mnoge javne građevine (Šabačka banka, odnosno Kasina 1930, hotel Zeleni venac, Zanatski dom 1934, Narodna banka 1938, Tržnica 1939, Hirurški blok banovinske bolnice.