Ko je bio Milorad Popović Šapčanin?

Bio je svuda rado viđen gost, prijatelji bi ga uvek zvali da prilikom imendana njihove dece održi govor ''jer su njegove reči doticale pravo u srce''. Srpski „Mali Pariz“ na Savi, odnosno Šabac, osim što je jedan od najlepših gradova u Srbiji, mesto je u kome su svet ugledale neke od najpoznatijih ličnosti srpske kulture. U Šapcu su rođeni između ostalih i Laza Lazarević, Janko Veselinović, Stanislav Vinaver, Oskar Davičo, Dušan Kovačević... Ipak, samo jedan od pripadnike te zlatne srpske naučne i kulturne generacije rodom iz grada na Savi dodao je zvanično svom imenu i prezimenu odrednicu rodnog mesta. Bio je to Milorad Popović Šapčanin, književnik, novinar, političar i profesor koga su sve generacije volele.

Milorad Popović rodio se sedmog jula 1841. godine u Šapcu u porodici učitelja, sudije i književnika Save Popovića, rodom iz Hercegovine, koji je kao mladić bio iskušenik u manastiru Grgetek. Imućna porodica Popović, koja je podržavala dinastiju Obrenović, već naredne 1842. godine nakon abdikacije kneza Miloša primorana je da napusti Šabac. Jednogodišnji Milorad sa ocem Savom, majkom Jelisavetom , braćom Pavlom i Đorđem i sestrom Katicom odlazi put Zemuna a potom u Irig, gde mu je otac bio postavljen za beležnika. U Irigu je završio osnovnu školu a gimnaziju u Novom Sadu i Sremskim Karlovcima.

Sa povratkom Miloša Obrenovića u Srbiji 1860. godine vraća se i Sava Popović u Šabac, a godinu kasnije i njegov sin Milorad vraća se sa školovanja. Porodica ne ostaje dugo na okupu jer Sava umire 1862. godine a Milorad postaje glava kuće i njen hranitelj. Uspeva da završi šesti razred gimnazije i postaje praktikant, a potom pisar. Ubrzo stiče i naklonost šabačkog vladike Gavrila, kome postaje lični sekretar. Počinje da pokazuje zanimanje za pozorište. Postaje član Šabačkog diletantskog pozorišta i u predstavi „Zidanje Ravanice“ Atanasija Nikolića igra kneza Lazara.

Godine 1865. postaje profesor crtanja i lepog pisanja u Šabačkoj gimnaziji. Uporedo sa profesorskom službom u časopisu „Vila“ objavljuje i pesme, koje nailaze na dobar prijem čitalaca i kritike. Popovićevim pesmama bio je oduševljen i lično knez Mihailo, koji predlaže njegovo unapređenje za šabačkog profesora. Tako on 1866. godine dolazi u Beograd na mesto pisara u Ministarstvu prosvete.

Iako bi se po zvanju pisara danas pomislilo da njegov položaj i nije bio naročito značajan, istina je da je to mesto bilo od velike važnosti u tadašnjem Ministarstvu prosvete. Milorad Popović je neko vreme proveo putujući po Nemačkoj i upoznajući se sa tamošnjim školama i njihovim programom ne bi li nešto od toga bilo primenjeno i u Srbiji.

U to vreme se u Beogradu upoznaje sa Milkom Lazarević, rođenom Šapčankom i sestrom lekara i značajnog književnika i pripovedača Laze Lazarevića.

Zanimljivo je da je nadimak „Šapčanin” prvi svom prezimenu dodao Miloradov stariji brat Pavle, koji je rano preminuo. Milorad i Milka imali su dug i srećan brak sa četvoro dece od kojih je dvoje, Radivoje i Ljubica, rano umrlo. Porodičnu tragediju Milorad je opevao kroz stihove:

Sve će doći, i sunce i cveće
Al naš Rade i Ljubica neće

Po povratku u Beograd 1868. godine jedno vreme radi kao revizor i obilazi srpske škole. Te godine osniva se Pozorišni odbor sa zadatkom da se u Srbiji podstaknu pozorišni život i kultura. Milorad Popović postaje sekretar Odbora i, iskreno posvećen pozorišnom životu, svu svoju snagu usmerava na ovu dužnost. Postaje i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu i na tom mestu biće dva mandata, od aprila do novembra 1877. i od 1880. do 1893 godine.

U vreme drugog Popovićevog mandata posao dramaturga u Narodnom pozorištu obavljao je Milovan Glišić, koji je sa upravnikom odlično sarađivao, ali je ujedno uvek bio na strani glumaca i podržavao ih u svakom njihovom zahtevu. Zato je od upravnika Popovića stekao nadimak „glumački advokat”. Bilo je to zlatno doba Narodnog pozorišta – 13 godina rukovođenja Popovića i Glišića izvedeno je 29 domaćih i 152 strane, prevedene drame.

Šapčanin je u Beogradu rano stekao ugled visokog državnog činovnika i autoritet velikog pisca. Njegova kuća, sa bogatom bibliotekom, bila je neka vrsta umetničko-književnog salona, u kome su se okupljale mnoge istaknute ličnosti ondašnjeg beogradskog kulturnog i javnog života: Milan Savić, Jovan Bošković, Stevan Todorović, Jovan Đorđević, Matija Ban, Milan Đ. Milićević, Marko Stanišić, Stojan Novaković, Ilarion Ruvarac i mnogi drugi.

Značajan je bio i prevodilački rad Milorada Popovića Šapčanina. Prevodio je nemačke pesnike Šilera, Getea, Blumentala, Hajnea, Ulanda, zatim engleske Šelija, Šekspira i Tenisona, francuske Igoa i Beranžea, američke Stodarda i Poa, zatim Puškina, Ljermontova, Koljceva, Lenartoviča i Vozova. Kao pisac bio je plodan, ali su mu najveću pesničku slavu u tadašnjem Beogradu i Srbiji donela dva speva: „Nevesta Ljutice Bogdana” i „Monah”. Napisao je i dva romana, „Hasan Aga” i „Sanjalo”, kao i brojne pripovetke mahom istorijske tematike. Pripovetkama je „zarazio” i svog šuraka, tada mladog gimnazijalca Lazu Lazarevića. Ni novinarstvo nije bilo strano Miloradu Popoviću – 1895. godine pokreće časopis „Domaćica”, preteču današnjih takozvanih časopisa o životnom stilu. U „Domaćici” je, osim priča iz svakodnevnog života Beograda i Srbije, bilo i recepata, lekarskih saveta , književnih priloga i enigmatike. Bio je prestiž u to vreme pojaviti se u „Domaćici”. Jednom prilikom Stevan Sremac je svog kolegu i prijatelja Milorada Popovića pitao malo ljutitim a malo šaljivim tonom:

–Je li, Šapčanin, kad ću se ja naći u „Domaćici”?

Popović mu je na to odgovorio:

– Bićeš u „Domaćici” onog trenutka kad sebi u kuću dovedeš domaćicu, – aludirajući na to da je Sremac bio zakleti neženja.

Milorad Popović bio je svuda rado viđen gost, prijatelji bi ga uvek zvali da prilikom imendana njihove dece održi govor „jer su njegove reče doticale pravo u srce”. Često je umeo da, poput Sirana de Beržeraka, umesto svojih prijatelja piše ljubavna pisma ne bi li tako osvojili srce voljene osobe. Voleo je kafanu, mada ne preterano i čašicu. Smatrao je da se samo slabići opijaju, a da hrabri ljudi alkohol piju tako da ne utiče na njih.

Milorad Popović Šapčanin, iako uvek vedrog duha, počeo je rano da poboljeva. Nikada se ni u kom poslu nije štedeo i to mu je narušilo zdravlje. Od teške upale pluća umire 14. februara 1895. godine u Beogradu. Nad odrom ga je opojao mitropolit Mihailo, a mnogobrojni Beograđani i sveštenstvo ispratili su pogrebnu povorku do Crkve Svetog Marka.

Beograd je iskreno ožalio svog Šapčanina koji je za života dobio brojna priznanja poput Ordena Belog orla IV stepena, Ordena Svetog Save trećeg stepena, Takovskog krsta trećeg stepena, Ordena Medžedije trećeg reda, srebrne medalje za službu u ratu i Medalje Crvenog krsta. Ipak, najveće priznanje čoveku koji je postigao mnogo, a ostao uvek skroman jeste sećanje na njega koje ni danas ne bledi i duh koji je utkao u dva prelepa srpska grada – rodni Šabac i voljeni Beograd.

Autor: Srećko Milovanović
Ilustrator: Dragan Maksimović/Zabavnik