Kako je izgrađeno stambeno naselje Trkalište
Na prostoru stambenog naselja Trkalište ranije je bilo trkalište za konje, odnosno hipodrom...
Na prostoru stambenog naselja Trkalište ranije je bilo trkalište za konje, odnosno hipodrom. Širenjem grada, ovaj prostor opredeljen je za stanovanje, a hipodrom je 1964. izmešten na drugu lokaciju, nešto dalje od centra grada. Izrada Detaljnog urbanističkog plana stambene zajednice „Trkalište“ poverena je Zavodu za ekonomsko i prostorno projektovanje iz Šapca 1977. godine od strane Stručne službe SIZ-a za stanovanje i SIZ-a za upravljanje građevinskim zemljištem i izgradnju komunalnih objekata Šabac. Raniji urbanistički projekat ovog kompleksa izradio je Zavod za racionalizaciju gradnje iz Beograda 1971. godine, i isti je usvojila Skuština opštine Šabac. Ali kako je od vremena izrade projekta prošlo 6 godina, a on nije realizovan, Izvršni savet SO Šabac doneo je zaključak da treba izvšiti reviziju postojećeg urbanističkog projekta. U međuvremenu je započeta gradnja objekta T1, koji sa objektom T2 čini ¼ od ukupno 1.500 planiranih stanova. Sem stambenih objekata, planirani su i prateći objekti koji su potrebni za ovakvo naselje i za šire gravitaciono područje. Planirano je da se ovim planom usmeri stambena politika grada, pre svega, zadovoljenjem potreba za određenim strukturama stanova, poboljšanjem standarda stanovanja, uslova i organizacije života. Jedan od velikih ciljeva započetih ovim planom je i pitanje sistema toplifikacije grada kako bi se, kako je tada planirano, jednog dana sasvim ukinule samostalne kotlarnice u gradu.
Osnovni sadržaji naselja su utvrđeni sa ciljem da se upostave sve funkcije za zadovoljenje potreba stanara, odnosno da se pored stanovanja i saobraćaja obezbede potrebe snabdevanja, kulture, socijalne, obrazovne, društveno-političke i druge potrebe. Planirane centralne funkcije obuhvatale su: društveno-kulturno-komercijalni centar naselja, socijalne ustanove (jaslice i vrtić), obrazovanje (osmogodišnja škola), prostore za rekreaciju (park i sportska igrališta) i u manjem obimu poslovni prostor od šireg gradskog značaja.
Objekti su organizovani u 10 arhitektonsko kompozicionih celina (T1-T10) raspoređenih po obodu naselja. Celine su sastavljene iz jedinica – lamela koje su nazavisne, ali povezane tako da čine jedinstvenu arhitektonsku kompoziciju. Ovakva organizacija omogućava nesmetan pristup i pogled ka centralnom parkovskom delu, planiranom trgu i centru mesne zajednice. Objekti se u okviru kompozicionih celina smiču i u vertikalnom i u horizontalnom planu, te stvaraju utisak pokrenutosti u prostoru, ali na taj način i formiraju mikro-ambijente, poluatrijumske prostore namenjene komunikaciji stanovnika.
Budući da se završetak izgradnje naselja poklopio sa raspadom SFRJ, pojedini ciljevi plana iz 1977. nisu ostvareni. Ti, neostvareni ciljevi uglavom se odnose na planirane centralne funkcije. Stambeno naselje Trkalište jeste izgrađeno, uglavnom u skladu sa kompozicionim celinama zadatim pomenutim planom, ali Trkalište nije postalo samodovoljno naselje, niti centar mesne zajednice sa širim gravitacionim sklonostima. Izmenama plana koje su usledile devedesetih godina XX veka, prostor planiran za centralne funkcije naselja, postaje blok jednoporodičnih stambeno-poslovnih zgrada neokolonijalnog stila. I pored ovoga, zbog blizine centra grada, ali i velikih zelenih površina namenjenih rekreaciji, Trkalište ostaje atraktivna stambena zona u okvirima Šapca.
Izvori:
Detaljni urbanistički plan stambenog naselja Trkalište, Šabac, 1977.
Urbanizam Šapca (Jevtić), godišnjak Istorijskog arhiva u Šapcu
Arhiva Međuopštinskog istorijskog arhiva u Šapcu
Arhiva lokalnog glasila „Glas podrinja“
Marko Gavrilović, M.Arh.
